རྒྱ་གར་གྱིས་རྒྱ་ནག་ཐོག་ལངས་ཕྱོགས་མཁྲེགས་ཙམ་འཛིན་དགོས་པའི་དུས་ལ་བབ་འདུག

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༠ ཟླ་ ༤ ནང་རྒྱ་ནག་གིས་ལ་དྭགས་ཤར་ཕྱོགས་ས་མཚམས་སུ་བསྟུད་མར་བཙན་འཛུལ་བྱས་རྐྱེན་ལོ་དེའི་ཕྱི་ཟླ་ ༦ ནང་གྷལ་ཝན་ལུང་གཤོངས་སུ་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་གདོང་ཐུག་བྱུང་ནས་ལོ་ངོ་བཞི་ཙམ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ད་ཆ་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་ཆེན་མོ་ལེགས་པར་གྲུབ་སྟེ་སྲིད་གཞུང་གསར་པ་སླེབས་ཡོད་སྟབས། ད་བར་རྒྱ་ནག་གི་བྱ་སྤྱོད་ལ་རྒྱ་གར་གྱིས་ཡ་ལན་ཇི་འདྲ་ཞིག་སྤྲད་ཡོད་མེད་ཐད་ཞིབ་འཇུག་ངེས་པར་བྱེད་དགོས་པའི་དུས་ལ་བབ་ཡོད། 

རྒྱ་ནག་གིས་རྒྱ་གར་ས་མཚམས་ཐོག་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་རིང་སུན་གཙེར་ཡང་ཡང་བཟོས་ཏེ་གནས་སྟངས་ཛ་དྲག་ཏུ་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་ནི་དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༣ ལོར་རྒྱ་མིའི་དམག་མིས་རྒྱ་གར་གྱི་བདེ་བཟང་ས་མཚམས་ཐོག་ཁྲིམས་འགལ་བཙན་འཛུལ་གྱིས་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་མོས་མཐུན་གན་ཡིག་ལ་བརྩི་མེད་རྡོག་རོལ་བཏང་བ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༤ ལོར་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་འཛིན་ཞི་ཅིན་པིང་རྒྱ་གར་དུ་གཞུང་འབྲེལ་མཚམས་གཟིགས་ཆེས་ཐོག་མའི་སྐབས་གུ་ཇུ་རཱཏ་མངའ་སྡེའི་ནང་དབུ་ཁྲིད་རྣམ་གཉིས་མཇལ་འཕྲད་གནང་བཞིན་ཡོད་ནའང་། སྐབས་དེར་རྒྱ་མིའི་དམག་མིས་རྒྱ་གར་གྱི་ཆུ་མུར་ས་མཚམས་སུ་དཔུང་འཇུག་བྱས་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༧ ལོར་རྒྱ་ནག་གིས་འབྲུག་གི་ས་མཚམས་འབྲོག་ལམ་ས་ཁུལ་དུ་དཔུང་འཇུག་གིས་ས་ཆ་ཧམ་བཟུང་བྱེད་ཐབས་བྱས་ཡོད་ཀྱང་ཉེ་འབྲེལ་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་མིས་གདོང་ལེན་བྱས་པར་བརྟེན་ལམ་ལྷོངས་བྱུང་མེད།

རྒྱ་ནག་གིས་འགྱོད་སེམས་མེད་པའི་ཐོག་ནས་འཁྲུགས་རྐྱེན་སློང་གཞིའི་བྱ་སྤྱོད་བསྟུད་མར་སྤེལ་བཞིན་པ་དེར་རྒྱ་གར་གྱིས་གདོང་ལེན་བྱ་རྒྱུའི་བསམ་བློ་མ་བཏང་བར་ད་དུང་རྒྱ་ནག་དང་བསྟུན་མཁས་ཁོ་ནས་འབྲེལ་ལམ་རྒྱུན་སྐྱོང་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ༢༠༡༩ ལོར་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་ཆེན་མོའི་དུས་སྐབས་སུ་སྲིད་བློན་མོ་དི་དང་སྲིད་འཛིན་ཞི་རེས་མོས་ལྷན་ཚོགས་གནང་བ་དེར་བསམ་བློ་ཞིག་ཐོངས་དང་། དབུ་ཁྲིད་རྣམ་གཉིས་ཡང་ཡང་ཐུག་འཕྲད་བྱེད་སྐབས་ཕན་ཚུན་སྦ་གསང་མེད་པར་དཀའ་སེལ་གྱི་ཐབས་ལམ་འཚོལ་ཐུབ་ཀྱང་རྒྱ་གར་གྱིས་གོ་སྐབས་དམ་འཛིན་བྱེད་མེད། ཕྱོགས་མཚུངས་རྒྱ་དཀར་ནག་ཡུལ་གཉིས་ཀྱི་ཚད་མཐོའི་དབུ་ཁྲིད་ལྷན་འཛོམས་ཐོག་བཀའ་མོལ་གནང་ཡོད་ཀྱང་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུགས་ཀྱི་དཀའ་སེལ་སླད་གོམ་པ་མདུན་སྤོས་མ་ཐུབ་པར་བརྟེན་ད་ལྟའི་ས་མཚམས་ཐོག་གདོང་ཐུག་གི་དཀའ་ངལ་མུ་མཐུད་འཕྲད་བཞིན་པ་འདི་རེད།

༢༠༢༠ ལོར་རྒྱ་གར་ས་མཚམས་ཐོག་གནས་ཚུལ་ཛ་དྲག་བྱུང་རྗེས་ད་གཟོད་རྒྱ་གར་གྱིས་རྒྱ་ནག་ནས་ཐོན་པའི་མཉེན་ཆས་བཀག་སྡོམས་བྱ་རྒྱུ་དང་། རྒྱ་མི་མ་འཛུགས་བྱེད་མཁན་ལ་དམ་བསྒྲགས་བྱ་རྒྱུ། རྒྱ་ནག་གི་བཟོ་ཚོང་ཁག་ལ་རྟོག་ཞིབ་ནན་པོ་བྱ་རྒྱུའི་སྲིད་བྱུས་འཕྲལ་མར་ལག་བསྟར་བྱས་ཀྱང་སྲིད་བྱུས་དེ་དག་མཇུག་སྐྱོང་ནན་པོ་ཞིག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད། སྤྱིར་བཏང་བྱས་ན་སྲིད་བྱུས་དེ་དག་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་སྔ་ས་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་གདོང་ལེན་ཆེད་ལག་བསྟར་བྱེད་དགོས་ངེས་རེད། རྒྱ་གར་གྱིས་ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་ནག་དང་མུ་མཐུད་ཚོང་འབྲེལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད་རྒྱ་ནག་ལ་སྤྲོད་རྒྱུའི་བུ་ལོན་དེའང་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།

སྤྱིར་རྒྱ་གར་གྱིས་ཨ་རི་དང་། རྒྱ་ནག་ལ་དོགས་ཟོན་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཚོ་དང་ལྷན་བདེ་འཇགས་ཐོག་འབྲེལ་ལམ་དམ་ཟབ་བཏང་བ་མ་ཟད། ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་དང་། རྒྱ་གར་ཞི་བདེའི་རྒྱ་མཚོའི་མངའ་ཁུལ་གྱི་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཚོ་དང་ལྷན་འབྲེལ་ལམ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏང་རྒྱུའི་སྲིད་བྱུས་ལ་མཚོན་ན་རྒྱ་གར་གྱི་གནད་འགག་ཆེ་བའི་འགྱུར་ལྡོག་གཞན་ཞིག་ཀྱང་རེད། 

ནིའུ་དྷཱིལླིས་ཀྱང་གཟབ་ནན་གྱི་སྲིད་བྱུས་བཟུང་ཡོད། 

རྒྱ་གར་ཕྱི་སྲིད་བློན་ཆེན་སྐུ་ཞབས་ཇཱཡ་ཤངྐར་མཆོག་གིས། 'ཇི་སྲིད་རྒྱ་གར་གྱི་ས་མཚམས་ནས་རྒྱ་མིའི་དམག་མི་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ཏེ་ས་མཚམས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དེ་ཛ་དྲག་ཆུང་དུ་མ་བཏང་བ་དེ་སྲིད་དུ་ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་དང་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་འབྲེལ་ལམ་རྒྱུན་སྐྱོང་བྱེད་ཐབས་མེད་' ཅེས་ཡང་ཡང་བཤད་བཞིན་དུ་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་འོས་བསྡུ་ཆེན་མོ་སླེབས་ལ་ཉེ་བའི་སྐབས་འདིར། རྒྱ་ནག་དང་གཞུང་འབྲེལ་དང་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་བརྒྱུད་ལམ་ཐོག་ནས་འབྲེལ་བ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།

༢༠༢༢ ཟླ་ ༩ ནང་འཚོགས་པའི་ཧྲང་ཧེ་མཉམ་སྦྲེལ་ལྷན་ཚོགས་སྐབས་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་དབུ་ཁྲིད་རྣམ་གཉིས་ཕན་ཚུན་ཐུག་འཕྲད་བྱུང་ཡང་བཟང་ངན་གྱི་རྣམ་འགྱུར་གང་ཡང་མ་བསྟན་པར་བཏང་སྙོམས་སུ་གནས་ཤིང་། དེ་རྗེས་ཕྱི་ཟླ་ ༡༡ ནང་ཨིན་ཌོ་ནེ་ཤིའི་ནང་དུ་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཉིས་ཤུའི་ལྷན་ཚོགས་སྐབས་སུའང་དབུ་ཁྲིད་རྣམ་གཉིས་སླར་ཡང་ཐུག་འཕྲད་བྱུང་ཡོད་ཀྱང་ཕྱག་བཏང་རེས་ཙམ་ལས་གཞན་མཛའ་བརྩེའི་རྣམ་འགྱུར་གང་ཡང་བསྟན་མེད།

༢༠༢༣ ཟླ་བ་ལྔ་པའི་ནང་རྒྱ་གར་གྱི་བདེ་སྲུང་བློན་ཆེན་སྐུ་ཞབས་རཱཇ་ནཱཐ་སིངྒ་མཆོག་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་ས་དྷཱིལླིར་ཧྲང་ཧེ་མཉམ་སྦྲེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཟུར་ཚོགས་སྐབས་ཤིག་ལ་རྒྱ་ནག་གི་བདེ་སྲུང་བློན་ཆེན་དང་འཁྱུག་ཙམ་རིང་ཐུག་འཕྲད་བྱས་ཡོད། བར་དེར་ ༢༠༢༢ ཟླ་ ༡༢ ནང་རྒྱ་གར་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་མངའ་སྡེའི་གཡང་རྩེ་ཟེར་བའི་ས་མཚམས་ནས་རྒྱ་མིའི་དམག་མི་ཕྱིར་འབུད་བཏང་བ་དང་། ༢༠༢༣ ཟླ་བཞི་པའི་ནང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་མངའ་སྡེའི་ནང་གི་ས་ཁུལ་ཁག་ལ་མིང་གསར་པ་བཏགས་ཏེ་གཞུང་འབྲེལ་དྲིལ་བསྒྲགས་ཐེངས་གསུམ་པ་དེ་སྤེལ་ཡོད། 

ཕྱི་ཟླ་བརྒྱད་པའི་ནང་གྲོང་ཁྱེར་ཇོ་ཧན་ནེ་སི་བྷག་ཏུ་བྷི་རིག་སི་ལྷན་ཚོགས་སྐབས་སྲིད་བློན་མོ་དི་དང་ཞི་གཉིས་སླར་ཡང་ཟུར་མཇལ་གནང་རྒྱུ་རེད་འདུག སྐབས་དེར་མཇལ་འཕྲད་ཀྱི་དུས་ཚོད་ཕྲན་བུ་རིང་བ་ཡོད་འདུག དེ་ནས་ཟླ་བ་གཅིག་གི་རྗེས་སུ་རྒྱལ་ས་དྷཱིལླིར་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཉི་ཤུའི་ལྷན་ཚོགས་ཚོགས་རྒྱུ་དང་། སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་འཛིན་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་ཀྱི་མེད་པ་རེད། གནད་དོན་དེའི་ཐོག་ལ་རྒྱ་གར་གྱི་ཕྱི་སྲིད་བློན་ཆེན་ཇཱ་ཡ་ཤངྐར་མཆོག་གིས། རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་འཛིན་ཞིས་དྷཱིལླིར་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཉི་ཤུའི་ལྷན་ཚོགས་སུ་མཉམ་ཞུགས་མ་བྱེད་པ་དེ་རྒྱ་གར་གྱི་བྱེད་བབ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་མིན་སྐོར་ནན་བརྗོད་བྱས་ཡོད། རྒྱ་ནག་གིས་རྒྱ་གར་ས་ཐོག་ཏུ་མུ་མཐུད་འཁྲུགས་རྐྱེན་སློང་བཞིན་དུ་རྒྱ་གར་གྱིས་ད་དུང་རྒྱ་ནག་དང་འབྲེལ་བ་འཛུགས་འདོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ དང་ ༢༠༡༩ ལོར་འཇམ་མུ་ཀཤྨིར་གྱི་ཨུ་རི་དང་པུལ་ཝ་མ་སོ་སོར་འཇིགས་སྐུལ་དྲག་སྤྱོད་སྤེལ་སྐབས་རྒྱ་གར་གྱིས་པ་ཀིསི་ཐན་ལ་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་སྟངས་དེ་དང་། རྒྱ་ནག་གིས་ས་མཚམས་ཐོག་སུན་གཙེར་ཡང་ཡང་བཟོ་བཞིན་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་སྟངས་དེ་གཉིས་རྦད་དེ་ལྡོག་ཕྱོགས་རེད། 

ནིའུ་དྷཱིལླིས་རྒྱ་ནག་དང་མུ་མཐུད་བསྟུན་མཁས་བྱེད་བཞིན་པ་ནི་དཔེར་ན། ༢༠༡༩ ལོའི་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་ཆེན་མོ་སླེབས་ལ་ཉེ་བའི་སྐབས་ཏེ་ ༢༠༡༨ ཟླ་ ༥ ནང་རྒྱ་ནག་དང་ལྷན་དུ་ཚོགས་འདུ་འཚོགས་པ་དང་། སྐབས་དེར་འབྲོག་ལམ་གྱི་དོན་རྐྱེན་བྱུང་ཚར་ཙམ་ཡིན་སྟབས་སྤྱིར་བཏང་བྱས་ན་དེ་འདྲའི་དུས་སྐབས་སུ་རྒྱ་ནག་ཐོག་ལངས་ཕྱོགས་མཁྲེགས་ཙམ་བཟུང་ནས་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཤིག་རེད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་གར་གྱིས་དེ་ལྟར་མ་བྱེད་པར་རྒྱ་ནག་དང་བསྟུན་མཁས་ཁོ་ན་བྱས་ཡོད། རྒྱ་གར་གྱི་བྱེད་བབ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁྱིམ་མཚེས་དང་ཉེ་འབྲེལ་ཡོད་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་ཚོ་མགོ་བོ་རྨོངས་གཞིར་གྱུར་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གིས་རྒྱ་ནག་ཐོག་སྲིད་བྱུས་གཏན་འབེབ་བྱེད་སྐབས་རྒྱ་གར་གྱི་ཁེ་ཕན་ལ་བསམ་བློ་ཁ་གསལ་ཞིག་གཏང་མ་ཐུབ་པའི་གནས་སྟངས་ཡོང་བཞིན་ཡོད།

རྒྱ་གར་ལ་མཚོན་ན། རྒྱ་ནག་ཐོག་འཛིན་པའི་སྲིད་བྱུས་ལངས་ཕྱོགས་འདི་ཡིན་ཞེས་ཁ་གསལ་ཞིག་མེད་པར་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་ཕྱིན་ཡོད། ཉེ་ལམ་མོ་དི་མཆོག་སྲིད་བློན་ལས་ཡུན་གསུམ་པར་བདམས་ཐོན་བསྐོ་གཞག་བྱུང་ནས་བདུན་ཕྲག་འགའ་ཤས་ནང་ཚུད་མང་ཚོགས་གཏམ་བཤད་དང་གཞུང་འབྲེལ་བསྒྲགས་གཏམ་སྤེལ་བ་ཁག་གི་ནང་དུ། ཐེ་ཝན་དང་བོད། ཨ་རི་བཅས་ཀྱི་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་ཡང་ཡང་བྱས་ཏེ་རྒྱ་ནག་ལ་བརྡ་ལན་ཤུགས་ཆེ་ཞིག་སྤྲད་ཡོད། འོན་ཀྱང་དེ་སྔའི་རྒྱ་གར་གྱི་བྱེད་བབ་ལ་གཞིགས་ཚེ་རྒྱ་ནག་ཐོག་མུ་མཐུད་མཁྲེགས་བཟུང་གི་ལངས་ཕྱོགས་མཇུག་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་ཁག་ཙམ་མཐོང་གི་འདུག དེ་ལྟར་ནའང་ད་ཆ་རྒྱ་གར་གྱི་གྲོས་ཚོགས་ནང་སྲིད་བློན་མོ་དིའི་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པར་མང་མོས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་མེད་ཁར་ཕྱོགས་འགལ་ཚོགས་པའང་ཤུགས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད་སྟབས་གཅིག་བྱས་ན་རྒྱ་ནག་ཐོག་སྲིད་བྱུས་མཁྲེགས་ཙམ་འཛིན་རྒྱུའི་རེ་བརྒྱག་ཆོག 

རྒྱ་ནག་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་ས་མཚམས་ཐོག་སུན་གཙེར་ཡང་ཡང་བཟོ་བཞིན་པ་དང་། མཚོ་ཐོག་ཏུའང་རྒྱ་ནག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བཞིན་པ་དེ་དག་འགོག་ཆེད་སྔོན་ཚུད་ནས་གྲ་སྒྲིག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་རྒྱ་གར་ལ་མཚོན་ན་མདུན་སྐྱོད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཡག་ཤོས་ཤིག་རེད། རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁེ་ཕན་གཅེས་སྲུང་བྱ་རྒྱུར་སྲིད་གཞུང་ལ་འདུན་པ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་ཡོད་པ་དེ་ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་ཐོག་གསལ་འདོན་ཐུབ་པ་ཞིག་བྱེད་དགོས། 

རྩོམ་ཡིག་འདི་ནི་དེ་སྔ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༤ ལོར་ཇེ་བྷིན་ཊི་ཇེ་ཀབ་ཀྱིས་སྤེལ་བའི་རྩོམ་ཡིག་དེར་བསྐྱར་ཞིབ་ཀྱིས་(རྒྱ་གར་གྱིས་རྒྱ་ནག ཐོག་ལངས་ཕྱོགས་མཁྲེགས་ཙམ་འཛིན་དགོས་པའི་དུས་ལ་བབ་འདུག) ཅེས་འགོ་བརྗོད་འཁོད་པ་ཌེཀན་ཧེ་རེལ་གསར་ཤོག་ནང་ཐོན་པའི་རྩོམ་ཡིན། 

རྩོམ་ཡིག་བོད་སྒྱུར་བ་ངག་དབང་།

Original: Jabin T. Jacob. 2024. ‘On China, Time for India to Be Proactive’. Centre of Excellence for Himalayan Studies, Shiv Nadar Institution of Eminence. Commentary. 26 March.

Translated by Ngawang