འཛིན་བཟུང་བྱས་པའི་དམག་མི་མང་པོ་ཞིག་ཀྲུང་གོའི་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད།

རྒྱ་ནག་གི་དཔྱད་ཞིབ་ཡིག་ཆ་དང་གཞུང་འབྲེལ་བསྒྲགས་གཏམ་ནས་གསལ་རྟོགས་བྱུང་བ་ལྟར་ན། རྒྱ་ནག་གི་དམག་དོན་ལས་ཁུངས་དང་དམག་གི་གོ་མཚོན་བཟོ་ལས་ཁང་གི་མཐོ་རིམ་ལས་བྱེད་ཧ་ཅང་མང་པོ་ལྐོག་ཟའི་གྱོད་གཞིའི་འོག་འཛིན་བཟུང་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་ནི་ཀྲུང་གོའི་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་ཐུན་མོང་གི་གནས་སྟངས་ཤིག་ཡིན།

ནག་ཉེས་ཕོག་པའི་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་བ་ཞིག་ཁ་ཚོན་གཅོད་མ་ཐུབ་ཀྱང་། ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་ཚད་མཐོའི་ལས་འཆར་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་གསལ་པོ་རེད། ལྷག་པར་དམག་དོན་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་སྲིད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་ལྟ་སྐབས། ལྷན་ཁང་དེ་ནི་སྟེས་དབང་གིས་དམག་མིའི་ལྐོག་ཟའི་གྱོད་གཞིའི་ནང་ཚུད་པ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་སྲིད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། ལྷན་ཁང་དེའི་འཛིན་སྐྱོང་ཀྱི་ལས་དོན་མང་པོ་ཞིག་དམག་དོན་དང་འབྲེལ་བ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད། 

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ནས་བཟུང་ལྐོག་ཟའི་གྱོད་གཞི་དང་འབྲེལ་ནས་འཇུ་བཟུང་བྱས་པའི་ཁྲོད། ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལས་ཁུངས་ཀྱི་དོ་དམ་ཚན་པའི་ཚོགས་མི་བཞི་དང་། ལས་ཁུངས་དེ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་གཞུང་གཉེར་མཁའ་དབྱིངས་འཕྲུལ་རིག་ལས་ཁུངས་དང་། སྲུང་སྐྱོབ་བཟོ་ལས་ཁང་ཆེ་ཁག་གི་ལས་བྱེད་ཁག་གཅིག་ཡོད།

འཛིན་བཟུང་བྱས་པའི་མི་སྣའི་ཁྲོད་གཤམ་གྱི་དམག་དཔོན་མཐོ་གྲས་གསུམ་ཡོད།

—ལི་ཞང་ཕུ། ཁོ་པ་ནི་བདེ་སྲུང་བློན་ཆེན་ཟུར་པ་དང་། ༢༠༡༧ ནས་ ༢༠༢༢ བར་མི་དམངས་བཅིངས་བཀྲོལ་དམག་གི་མཁོ་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་ཚན་པའི་འགན་འཛིན་ཡིན་ལ། ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་འགན་འཛིན་ཡང་ཡིན།

—ཅེན་ཝེ་པིང་། ཁོ་པ་ནི་མཁོ་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་ཚན་པའི་འགན་འཛིན་གཞོན་པ་ཟུར་པ་ཡིན་ལ། ༢༠༡༧ ནས་ ༢༠༢༢ བར་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་འགན་འཛིན་གཞོན་པ་ཡིན།

—ཞང་ཧོང་། ཁོ་པ་ནི་ད་ཆ་སྒོ་བརྒྱབ་ཟིན་པའི་ཀྲུང་གོ་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གི་འཐབ་ཇུས་རོགས་སྐྱོར་དཔུང་སྡེའི་དམག་དཔོན་གཞོན་པ་དང་། ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་ཚོགས་མི་རེད།

ཅེན་ཝེ་པིང་། ཁོ་པར་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོ་ནས་བཟུང་འདྲི་རྩད་བྱེད་འགོ་བཙུགས་ཡོད། སྐབས་དེར་ཁོ་པ་མི་དམངས་བཅིང་བཀྲོལ་དམག་གི་འཕུར་མདའི་དཔུང་དམག་གི་འགོ་ཁྲིད་རེད། དམག་དཔུང་དེས་མཁའ་དབྱིངས་སུ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆས་མཚོན་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའི་དམག་རྒོལ་བྱེད། 

༢༠༢༣ ཟླ་ ༨ ནང་ལི་ཞང་ཕུ་གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱུར་ནས་རིང་པོར་མ་སོང་བར་གཞུང་གཉེར་དམག་དོན་ཚོང་ལས་ཁང་གི་ལས་བྱེད་གསུམ་ལྐོག་ཟའི་གྱོད་གཞིའི་འོག་འཇུ་བཟུང་བྱས་རྗེས་ཁོང་གསུམ་པོ་རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་སློབ་སྟོན་ཚན་པ་ཀྲུང་གོ་མི་དམངས་ཆབ་སྲིད་གྲོས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཟེར་བ་ནས་ཕྱིར་འབུད་བཏང་ཡོད། 

—ལིའུ་ཞི་ཆུན་ཁོ་པ་ནི། རྒྱ་ནག་བྱང་ཕྱོགས་དམག་དོན་མཁོ་ཆས་བཟོ་ལས་ཁང་གི་འགོ་གཙོ་ཡིན་ཞིང་། གོ་མཚོན་བཟོ་ལས་ཁང་དེར་ཡོངས་གྲགས་ནོ་རིན་ཀོ་ཞེས་འབོད་སྲོལ་ཡོད། 

—ཝུ་ཡང་ཞན་ཁོ་པ་ནི། ཀྲུང་གོའི་ཚན་རྩལ་མཁའ་དབྱིངས་འཕྲུལ་རིག་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་འགོ་གཙོ་ཡིན་ཞིང་། བཟོ་ཚོང་ཁང་དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་མཁའ་དབྱིངས་ལས་འཆར་གྱི་ཆོད་གན་ཐོག་ལས་དོན་གཉེར་མཁན་ལྟེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཚད་མཐོའི་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའ་བཟོ་ལས་ཁང་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། 

—ཝང་ཁྲང་ཆིན་ཁོ་པ་ནི། ཀྲུང་གོ་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ཚན་བཟོ་ཚད་ཡོད་ཚོང་ལས་ཁང་གི་འགན་འཛིན་གཞོན་པ་ཡིན་ཞིང་། ཚན་པ་དེས་ས་ཐོག་ནས་མཁའ་དབྱིངས་བརྒྱུད་དགྲ་བོར་རྒོལ་བའི་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའ་བཟོ་རྒྱུས་མཚོན་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའ་རིགས་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 

གོང་དུ་ཀྲུང་གོའི་ཚན་རྩལ་མཁའ་དབྱིངས་འཕྲུལ་རིག་བཟོ་ཚོང་ཁང་དང་། ཀྲུང་གོ་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ཚན་བཟོ་ཚད་ཡོད་ཚོང་ལས་ཁང་བཅས་གཞུང་གཉེར་ཚོང་ལས་ཁང་གཉིས་ཀྱི་འགོ་གཙོ་དེ་དག་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་འཛིན་སྐྱོང་ཚོགས་མིའང་ཡིན།

ལིའུ་ཞི་ཆུན་ཁོ་པ་ནི་གོང་གི་ཚོང་ལས་ཁང་གཉིས་ཀྱི་ཚོགས་མི་མིན་ནའང་། ཁོ་པའི་ལས་ཀ་བྱེད་སའི་ཚོགས་པ་དེ་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་དང་ལས་དོན་ཐོག་ནས་འབྲེལ་བ་ཆེན་པོ་ཡོད། 

ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གིས་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་སྣེ་འཁྲིད་དེ་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ཀྱི་མཁའ་གྲུའི་ནང་མིའི་རིགས་ཀྱིས་འགྲིམ་འགྲུལ་བྱེད་ཐུབ་པར་འབད་བརྩོན་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་དཔེར་ན། རྒྱ་ནག་གི་གཟའ་སྐར་རྒྱུ་ལམ་དམའ་རིམ་ནང་ལྷ་གྲུ་འཕུར་སྐྱོད་རིམ་པར་བྱས་ཡོད། ལྷ་གྲུའི་འཕུར་སྐྱོད་མཐའ་མའི་ནང་མཁའ་དབྱིངས་འཕུར་སྐྱོད་པ་གསུམ་གྱིས་ཕྱི་ཟླ་ ༤ ནང་རྒྱ་ནག་གི་མཁའ་དབྱིངས་འབབ་ཚུགས་སུ་ཕུར་བསྐྱོད་བྱས་ཡོད། སྤྱིར་མི་སྐྱོད་གནམ་འགྲུལ་ཙམ་ལ་དམག་དོན་གྱི་རིན་ཐང་དེ་ཙམ་མེད་ཀྱང་འཕྲུལ་རིག་ཡར་རྒྱས་བཏང་བ་དེས་དམག་དོན་ཆེད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཆོག ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་དང་དམག་ཁང་དབར་འབྲེལ་བ་ཉེ་པོ་ཡོད་པ་ནི། གཞུང་གི་ལྷན་ཁང་གོ་རིམ་ནང་གོ་ས་ཇི་འདྲ་ཞིག་བཟུང་ཡོད་པ་ལས་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ། ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་དེ་ཀྲུང་གོ་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གི་སྒྲིག་ཆས་གསར་སྤེལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་ཡོད། 

ལི་ཞང་ཕུ་ཁོ་པ་ཀྲུང་གོ་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གི་སྒྲིག་ཆས་གསར་སྤེལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་བྱེད་སྐབས་ལོ་ལྔའི་རིང་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་སྣེ་འཁྲིད་མྱོང་ཡོད། མ་ཟད་ཀྲུང་གོ་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གི་སྒྲིག་ཆས་གསར་སྤེལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགོ་གཙོ་གཞོན་པ་ནི། ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་འགན་འཛིན་གཞོན་པའི་གྲས་སུ་ཡོད་ལ། ཕྱོགས་མཚུངས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་བཟོ་ལས་ཁང་ཆེ་ཁག་གི་གཙོ་འཛིན་ཡང་ཡོད། ཅེན་ཝེ་པིང་ཁོ་པ་ནི། ཀྲུང་གོ་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གི་སྒྲིག་ཆས་གསར་སྤེལ་ལས་ཁུངས་དང་། ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གཉིས་ཆའི་ནང་ལི་ཞང་ཕུའི་ལས་རོགས་འོག་མ་ཡིན། 

ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་འཛིན་སྐྱོང་ཚན་པའི་ཚོགས་མི་གཞན་ཚོ་བདེ་སྲུང་ཉམས་ཞིབ་བསྟི་གནས་ཁང་རྩེ་ཕུད་དང་གཞུང་གཉེར་ཚོང་ལས་ཁང་ནས་ཡོང་བ་རེད། དཔེར་ན། ཀྲུང་གོ་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ཚན་རྩ་ཚོགས་པ་ཚད་ཡོད་ཚོང་ལས་ཁང་དང་། ཀྲུང་གོ་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ཚན་བཟོ་ཚད་ཡོད་ཚོང་ལས་ཁང་། གཞན་ཡང་ཀྲུང་གོ་གློག་རྡུལ་ལག་རྩལ་ཚོགས་པ་ཚད་ཡོད་ཚོང་ལས་ཁང་བཅས་ཀྱི་འགོ་གཙོ་རྣམས་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་དམག་དཔོན་གཞོན་པ་རེད། མི་དམངས་བཅིང་བཀྲོལ་དམག་གིས་དམིགས་འཛུགས་བྱེད་པའི་ཀྲུང་གོ་གློག་རྡུལ་ལག་རྩལ་ཚོགས་པ་ཚད་ཡོད་ཚོང་ལས་ཁང་ནི། གློག་རྡུལ་ལག་རྩལ་གྱི་ཐོག་ནས་དམག་དོན་ལས་གཞི་སྒྲུབ་མཁན་གཙ་བོ་ཞིག་ཡིན། 

ཨ་རིའི་མཁའ་སྐྱོད་བཟོ་སྐྲུན་རིག་རྩལ་ལྷན་ཁང་དང་། རྒྱ་གར་གྱི་མཁའ་དབྱིངས་ཉམས་ཞིབ་ལྷན་ཁང་དང་མི་འདྲ་བར། རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་མཁའ་འགྲུལ་དོ་དམ་ལྷན་ཁང་གིས་མཁའ་དབྱིངས་ལས་འཆར་ལག་བསྟར་མི་བྱེད། མཁའ་དབྱིངས་འཕུར་བསྐྱོད་བྱེད་སའི་ས་ཚིགས་འདེམ་རྒྱུ་སོགས་བཅིངས་བཀྲོལ་དམག་གིས་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 

བདེ་སྲུང་ཚན་པ་དང་། གཞུང་གཉེར་ཚོང་ལས་ཁང་། དེ་བཞིན་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གཙོ་གྲས་དཔེར་ན། ཀྲུང་གོ་ཚན་རིག་ཁང་ལྟ་བུས་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་གི་ལས་དོན་ཐོག་གནད་ཆེའི་ལས་དོན་སྒྲུབ་བཞིན་ཡོད། ལས་དོན་དེ་དག་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཀྱི་གཉེར་སྐྱོང་དོ་དམ་རོགས་སྐྱོར་ལྟེ་གནས་ཁང་་བརྒྱུད་ནས་སྤེལ་བཞིན་མཆིས། ལྟེ་གནས་ཁང་འདི་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོར་པེ་ཅིང་དུ་ཐོག་མར་བཙུགས། 

མི་དམངས་བཅིང་བཀྲོལ་དམག་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ནས་ཞི་དྲག་མཉམ་སྡེབ་ཡོང་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ཡོད་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ལོར་ཀྲུང་གོ་མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་ལྷན་ཁང་བཙུགས་པ་ནས་བཟུང་དམག་དོན་ཁོ་ནར་རམ་འདེགས་ཞུས་ཡོད། ད་ཆ་ལྷན་ཁང་གི་འཕྲུལ་རིག་ཡར་རྒྱས་དེ་དག་དམག་གི་ཡོ་ཆས་མཁོ་སྒྲུབ་ཆེད་མཐུན་འགྱུར་ཞུ་རྒྱུར་དོ་དབྱིངས་སྔར་བས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད་པ་ཕལ་ཆེར་ངེས་པ་རེད།

ཕྱི་ཟླ་བདུན་པའི་ཟླ་དཀྱིལ་ཙམ་དུ་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་ལི་ཞང་ཕུ་ཁོ་པར་ཁྲིམས་དཔྱོད་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་པའི་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་བའི་ནང་། ལི་ཞང་ཕུ་ཁོ་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་བརྟེན་ནས་དམག་གི་སྒྲིག་ཆས་གསར་སྤེལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཁོར་ཡུག་གི་ཆེ་མཐོང་ལ་གནོད་ཚབས་ཆེན་པོ་བཟོས་པ་བསྒྲགས་ཡོད།

---

This article was originally published as Devendra Kumar. 2024. ‘Many Chinese military arrests touch on crewed spaceflight agency’. The Strategist. 5 August.

Translated by Ngawang